Η ψυχολογική προετοιμασία της ομάδας
Άρθρο του Θοδωρή Πλατάνου
Ομότιμου Καθηγητή Προπονησιολογίας ΕΚΠΑ
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Η βαριά πολύχρονη προπονητική επιβάρυνση, η συμμετοχή σε δύσκολους αγώνες, συνέχεια απαιτούν από τους αθλητές οριακή κινητοποίηση όλων των φυσικών και ψυχικών τους δυνάμεων. Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η ψυχολογική προετοιμασία πριν από τους αγώνες και στην πορείας τους. Η ικανότητα του αθλητή να ξεπερνά την αρνητική επίδραση μετά από ανεπιτυχείς εμφανίσεις, να εξηγεί σωστά και να εκτιμά τις αιτίες, τον βοηθούν να διορθώσει την πίεση και την έλλειψη σιγουριάς στις δυνάμεις του και να καταπνίξει το φόβο για τους επόμενους αγώνες. Η ψυχολογική προετοιμασία κατευθύνεται στο να μπορούν οι παίκτες, ο καθένας χωριστά ευνοϊκά να ρυθμίζουν και να ελέγχουν την ψυχική τους κατάσταση. Η μελέτη του ατόμου από ψυχικής πλευράς και η προετοιμασία για τον αγώνα, έχει μεγάλη σημασία. Υπάρχουν όμως και ενέργειες που προκύπτουν από το σύνολο των παικτών και η ψυχολογική προετοιμασία αφορά την ομάδα ως σύνολο.
Ο έλεγχος και η ρύθμιση της ψυχολογικής κατάστασης της ομάδας, ανάλογα με τη μορφή του αγώνα, πρέπει να γίνεται με ειδικούς τρόπους και χειρισμούς όπως παρακάτω:
- Το πρώτο παιχνίδι της περιόδου.
Έχει μεγάλη ψυχολογική σημασία αυτό το παιχνίδι. Από το αποτέλεσμα αυτό μπορεί να επηρεασθεί η παραπέρα πορεία της ομάδας. Ομάδες που ξεκινούν καλά στο πρωτάθλημα, μπορεί να έχουν μία καλή συνέχεια μετά. Το παιχνίδι αυτό είναι ένα τεστ ετοιμότητας και δείχνει τη δουλειά που έγινε κατά την προαγωνιστική περίοδο, όπως και τις δυνατότητες της ομάδας. Θα πρέπει να τονιστεί η ιδιαίτερη σημασία αυτού του αγώνα, και να ζητηθεί από τους παίκτες να καταβάλουν όλες τις δυνάμεις τους και να επιδιώξουν ένα νικηφόρο, αν είναι δυνατόν, αποτέλεσμα. Να έχουν μία καλή αρχή.
- Αντιμετώπιση μιας πολύ δυνατής ομάδας.
Όταν μια ομάδα αντιμετωπίζει μία πολύ δυνατή, ανώτερη από την ίδια ομάδα, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ηττηθεί. Δεν παύει όμως να υπάρχει και η ελπίδα της νίκης ή της ισοπαλίας. Αυτή η νίκη ή ισοπαλία της πιο αδύνατης επί της ισχυρότερης, θα είναι μία μεγάλη επιτυχία της ομάδας. Αυτό είναι το σημείο που ο προπονητής πρέπει να τονίσει. Να χρησιμοποιήσει ως κίνητρο για την ψυχολογική προετοιμασία την πρόκληση για να αποδείξουν μέχρι που μπορούν να φθάσουν οι ικανότητές των παικτών. Ακόμα ένα καλό αποτέλεσμα εκτός της νίκης με μικρή διαφορά τερμάτων μπορεί να είναι κίνητρο για την ομάδα μας. Είναι δε γνωστό όσο πιο δύσκολο είναι το παιχνίδι τόσο μεγαλύτερη ικανοποίηση αισθάνονται οι παίκτες για αυτό το αποτέλεσμα.
- Αντιμετώπιση μιας αδύνατης ομάδας.
Σ· αυτόν τον αγώνα η προετοιμασία της ομάδας είναι η προσοχή και σοβαρότητα στον αντίπαλο. Επειδή κανένας αντίπαλος δεν πρέπει να υποτιμάται και επειδή η ήττα βρίσκεται πολύ κοντά στη νίκη, κάθε αντίπαλος πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα και υπευθυνότητα. Η ομάδα πρέπει να παίξει το καλύτερο παιχνίδι της. ανεξάρτητα από τη δυναμικότητα της αντίπαλης ομάδας. Ο προπονητής πρέπει να τονίσει την προσοχή κυρίως των παικτών που διακρίνονται σε όχι τόσο σοβαρή αντιμετώπιση των αντιπάλων, γιατί μπορεί να δημιουργήσουν μία χαλάρωση στην αγωνιστική προσπάθεια. Επίσης, πρέπει να υπογραμμισθούν οι συνέπειες μιας πιθανής ήττας, η οποία θα είναι και πολύ σημαδιακή της πορείας της ομάδας στο πρωτάθλημα. Άλλωστε, πολλές φορές τέτοιου είδους ήττες, κάνουν να σκέπτονται και άλλες ομάδες αδύνατες που δεν βλέπουν πια την ομάδα μας ως μια αήττητη, αλλά κάποια ευάλωτη, ότι μπορεί να νικηθεί. Δηλαδή μια αδικαιολόγητη ήττα δεν σταματά εκεί, αλλά έχει αλυσιδωτές συνέπειες και αυτό πρέπει να το καταλάβουν οι παίκτες που καλούνται να παίξουν.
- Η ανάληψη από μια ήττα.
Η ήττα είναι μέσα στους κανόνες του παιχνιδιού και οι παίκτες θα πρέπει να ξέρουν να την αντιμετωπίζουν με ψυχραιμία, σαν ένα πιθανό αποτέλεσμα, που όμως θα πρέπει να αποφεύγουν οι ομάδες. Μετά από μία ήττα θα πρέπει να αποφεύγονται οι σπασμωδικές ενέργειες, οι επικρίσεις, η επίρριψη ευθυνών όπως εσύ ευθύνεσαι όχι ο άλλος κ.λπ. Αφού περάσει η πρώτη εντύπωση και κατασταλάξουν τα πάθη και η ένταση του παιχνιδιού, θα πρέπει από τον προπονητή να αναλυθούν τα αίτια της ήττας με ορθολογικά στοιχεία και στατιστικές. Παράδειγμα στατιστικά στοιχεία στον παίκτη παραπάνω, στα ίσα, στην άμυνα. Κι αυτό πρέπει να γίνει για να επισημανθούν τα λάθη και να μη επαναληφθούν στο μέλλον. Αυτή η ανάλυση δεν πρέπει να γίνεται αμέσως μόλις λήξει το παιχνίδι, για να αποφευχθούν όπως είπαμε πιθανές εντάσεις μεταξύ των παικτών, αλλά και όχι πολύ μετά από τη διεξαγωγή του παιχνιδιού ώστε να μην ξεχασθούν οι φάσεις και τα γεγονότα αλλά να είναι πρόσφατα στη μνήμη των παικτών. Ιδανικά το απόγευμα της ίδιας μέρας αν το παιχνίδι παίχθηκε το πρωί ή το πολύ την άλλη μέρα, αν το παιχνίδι παίχθηκε το απόγευμα ή το βράδυ. Το πρωτάθλημα βέβαια δεν σταματά σε ένα αγώνα αλλά συνεχίζεται, και δεν πρέπει επομένως μια ήττα να κάνε τους παίκτες της ομάδας μας να χάσουν το ηθικό τους και να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ηττοπάθειας ή να χάσουν την αυτοπεποίθησή τπυς, την πίστη για τη νίκη και τον ενθουσιασμό για τον αγώνα
- Η συνέχεια μιας νίκης.
Η προσοχή μας για την ψυχολογική προετοιμασία της ομάδας μετά από νίκη είναι να μην επαναπαυθούν οι παίκτες και επέλθει χαλάρωση. Προσοχή, και σκληρή προπόνηση θα είναι η παρότρυνση. Μετά από μία νίκη μπορούν να συμβούν δύο πράγματα: χαλάρωση ή μεγαλύτερη τόνωση και επιθυμία για περισσότερες νίκες. Η χαλάρωση προέχει για να μην επαναπαυθούν οι παίκτες στην νίκη, νομίζοντας αφού νίκησαν το παιχνίδι αυτό θα νικήσουν και τις άλλες ομάδες. Εμφανίζεται συχνά το φαινόμενο μετά από μια εντυπωσιακή νίκη αντί μία ομάδα να παίζει καλύτερα, να χαλαρώνει και να αρχίζουν τις ήττες. Αντίθετα αν ο προπονητής τονίσει στους παίκτες και αυτοί το καταλάβουν ότι βρίσκονται σε καλό νικηφόρο δρόμο, αλλά χρειάζεται σκληρή προπόνηση και πολύ προσοχή για να διατηρηθεί η ομάδα σ’ αυτό το δρόμο, τότε πράγματι η συνέχεια της νίκης μπορεί να είναι ακόμα καλύτερη.
- Αντιμετώπιση της ίδιας ομάδας.
Ανάλογα με το αποτέλεσμα του πρώτου αγώνα θα προετοιμάσουμε την ομάδα. Έχουμε νίκη στον πρώτο αγώνα ή ήττα. Όταν μια ομάδα πρόκειται να παίξει με μία ομάδα που ήδη έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν, όπως στο δεύτερο γύρο του πρωταθλήματος, τότε έχει να κάνει με ένα γνωστό αντίπαλο. Αν τον έχει νικήσει στον πρώτο αγώνα, τότε αγωνίζεται με τον αέρα του νικητή, που πρέπει όμως να επιβεβαιωθεί και στην πράξη. Ο προπονητής πρέπει να αναδείξει τα ιδιαίτερα σημεία που οδήγησαν την ομάδα στη νίκη και να τους ζητήσει να δείξουν την ανάλογή σοβαρότητα και αγωνιστικότητα για να επαναλάβουν την πρώτη νίκη. Να επωφεληθούν από την ανωτερότητα και την αυτοπεποίθηση που τους έδωσε το πρώτο παιχνίδι. Αν αντίθετα, είχαν χάσει στον πρώτο αγώνα τότε ο προπονητής πρέπει να προσπαθήσει να διαλύσει τις κακές εντυπώσεις από τον πρώτο αγώνα ή κάποιο αίσθημα κατωτερότητας έναντι των αντιπάλων. Στην περίπτωση αυτή, η καλύτερη μέθοδος είναι να εξετάζονται τα αποτελέσματα στην πραγματικότητας τους, ώστε να αποφεύγονται οι μεγαλοποιήσεις και οι κλιμακωτές συνέπειες. Δηλαδή γιατί χάσανε τον πρώτο αγώνα, ποια λάθη έγιναν, πως θα τα διορθώσουν ή θα τα αποφύγουν τα ίδια λάθη, ποια ήταν τα βασικά όπλα των αντιπάλων που τους έδωσαν τη νίκη και να δώσει ο προπονητής συγκεκριμένους στόχους που θα πρέπει να πετύχουν. Όχι αόριστες τοποθετήσεις που δεν οδηγούν πουθενά. Μετά από αυτή την ανάλυση πρέπει να τονωθεί ο ενθουσιασμός και η αγωνιστικότητα των παικτών για να κερδίσουν τον επαναληπτικό αγώνα. Αν η ομάδα είχε νικήσει στον πρώτο αγώνα, θα πρέπει να υποδειχθούν τα ιδιαίτερα σημεία που οδήγησαν την ομάδα στη νίκη και να ζητηθεί από τους παίκτες την ανάλογη προσπάθεια που είχαν και στο πρώτο παιχνίδι. Αν είχε χάσει, τότε θα πρέπει να τονισθούν τα λάθη που έγιναν και πως θα διορθωθούν ή θα τα αποφύγουν. Θα πρέπει να δοθούν συγκεκριμένοι στόχοι για το παιχνίδι.
- Το εκτός έδρας παιχνίδι.
Στο εκτός έδρας παιχνίδι η ήττα ή η νίκη κρίνονται περισσότερο από ψυχολογικούς παράγοντες. Είναι μία κατάσταση που επηρεάζει σοβαρά τόσο τους παίκτες όσο και τον προπονητή. Παρατηρείται το φαινόμενο μια δυνατή ομάδα να παίζει με μία πιο αδύνατη ομάδα εκτός έδρας και να υπάρχει η εντύπωση στους παίκτες ότι δίνει ένα πολύ δύσκολο αγώνα, με αμφίβολη τη νίκη, ενώ ούτε καν θα συζητιόνταν αν έπαιζαν στο αγωνιστικό χώρο της δυνατής ομάδας ή ακόμα και σε ουδέτερο. Οι παίκτες όμως της τοπικής ομάδας παίζουν με φανατισμό και αυτοπεποίθηση, όλα για όλα, με τη βοήθεια από τις εκδηλώσεις των φιλάθλων. Οι φιλοξενούμενοι αντίθετα βγαίνουν συγκρατημένοι χωρίς την απαραίτητη αυτοπεποίθηση και σιγουριά της νίκης, δικαιολογώντας έτσι και τον εαυτό τους σε περίπτωση μιας πιθανής ήττας με το επιχείρημα ότι ήταν ένα εκτός έδρας παιχνίδι. Και όμως μπορεί να ανατραπεί αυτό το πλεονέκτημα της τοπικής ομάδας με τη ψυχολογική παρέμβαση και φυσικά με την ανάλογη τακτική που πρέπει να εφαρμοσθεί. Θα πρέπει σ’ αυτόν τον αγώνα να τονώσουμε την ανωτερότητα των παικτών μας. Θα πρέπει να τους το αποδείξουμε με αδιάσειστα συγκριτικά στοιχεία. να τους προετοιμάσουμε ψυχολογικά για τις φωνές των φιλάθλων, το σκληρό παιχνίδι των αντιπάλων, που δεν μπορούν να ανατρέψουν την αγωνιστική τους ανωτερότητα. Με ένα ζέσταμα δυνατό πριν τον αγώνα βοηθάμε τους παίκτες ψυχολογικά και τονώνουμε την αυτοπεποίθησή τους.
- Η προετοιμασία για το «ντέρμπυ».
Η ψυχολογική προετοιμασία ανάλογα με το χαρακτήρα του ντέρμπυ που μπορεί να βασίζεται στη βαθμολογική θέση των δύο ομάδων ή στην προϊστορία διαφέρει. Γενικά, θα πρέπει να ζητήσουμε ψυχραιμία. Κάθε ντέρμπυ έχει το χαρακτήρα του που βασίζεται τόσο στην βαθμολογική θέση των δύο ομάδων όσο και στην προϊστορία τους. Πολλές φορές αν όχι τις περισσότερες, η ομάδα που θεωρείται φαβορί, χάνει τον αγώνα. Είναι πολύ δύσκολο να μαντέψει κάποιος τον νικητή πριν από τον αγώνα. Η τακτική που θα ακολουθηθεί και η ψυχραιμία που θα επιδειχθεί παίζουν αποφασιστικό ρόλο στις αναμετρήσεις αυτές. Ο προπονητής πρέπει να προετοιμάσει την ομάδα του πάνω σε συγκεκριμένους στόχους, οι παίκτες πρέπει να συνειδητοποιήσουν την σπουδαιότητα του αγώνα, την παράδοση που υπάρχει και την ευθύνη που έχουν έναντι αυτής και των φιλάθλων της ομάδας τους
Αν υπάρχει νικηφόρα παράδοση, να ενισχύσουμε ψυχολογικά την ομάδα με τις επιτυχίες του παρελθόντος και αν υπάρχει αντίθετη παράδοση με ήττες, θα πρέπει να ξεπεράσουμε ψυχολογικά τις αρνητικές επιπτώσεις με παράθεση διαφόρων ορθολογικών στοιχείων στατιστικών κ.λ.π. που αποδεικνύουν την ανωτερότητα της ομάδας μας.
Θεόδωρος Πλατάνου
pisina.net