Απόμαχοι ή έμπειροι μαχητές;

Γιώργος Τσαλής Αναπληρωτής Καθηγητής, ΤΕΦΑΑ Σερρών
Προπονητική με ειδίκευση στην Κολύμβηση Masters

Δεν πέρασε λίγος καιρός από τη συμμετοχή μου στους πανελλήνιους αγώνες κολύμβησης masters. Ήταν μια όμορφη εμπειρία που συνοδεύτηκε και από αναπάντεχη επιτυχία. Οι πιο ωραίες στιγμές, όμως, ήταν όταν συναντούσα παλιούς φίλους και μιλούσαμε για το τι περάσαμε και πως περνάμε τώρα. Καταλήγαμε λοιπόν, ότι οι αναμνήσεις και η αγάπη για την κολύμβηση μας ανταμείβουν ακόμη. Έτσι σκέφτηκα, με την ευκαιρία αυτή, να παραθέσω λίγα στοιχεία για το άθλημα σε αυτές τις ώριμες ηλικίες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ
Οι κύριοι λόγοι που οδηγούν τους περισσότερους συμμετέχοντες να ταξιδέψουν για έναν αγώνα κολύμβησης masters είναι η κοινωνικοποίηση και η θέληση να συναγωνιστούν με άλλους. Επίσης, η επιθυμία τους να επισκεφθούν και να γνωρίσουν τουριστικά, εκπαιδευτικά και γαστρονομικά έναν τόπο προσδίδει δυναμική στη συμμετοχή αυτή. Για την πλειονότητα των συμμετεχόντων στην κολύμβηση masters, αυτή είναι μια κυρίαρχη δραστηριότητα.

1) Όταν οι κολυμβητές masters βλέπουν κάποια αξία και νόημα σε αυτήν την πολιτιστική - αθλητική πρακτική, αρχίζουν να αισθάνονται ότι ανήκουν σε ομάδα και έτσι είναι σε θέση να πουν στους άλλους: "Είμαι κολυμβητής". Η κολύμβηση για τους Masters γίνεται προτεραιότητα και είναι πρόθυμοι να κάνουν σημαντικούς συμβιβασμούς στις προσωπικές τους συνήθειες, στις συνήθειες των οικογενειών τους και στις συνήθειες της εργασίας τους.

Ένας λόγος ήταν η αύξηση της αυτοπεποίθησης που προέρχεται από την κατάκτηση μιας σύνθετης και δύσκολης δεξιότητας. Επίσης, το ότι οι άλλοι τους έβλεπαν ως "δραστήριους ανθρώπους", ως "γυμνασμένους ανθρώπους" και συχνά απευθύνονταν σε αυτούς για συμβουλές ως "ειδικούς" σε θέματα υγείας, φυσικής κατάστασης και άσκησης.

2) Τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από τη συμμετοχή σε μια κολυμβητική συνάντηση είναι πολύπλοκα και ποικίλα, ιδίως για τους ενήλικες συμμετέχοντες. Οι κολυμβητές Masters συμμετέχουν κυρίως για αγωνιστικούς λόγους, με το ταξίδι να είναι ένα άλλο σημαντικό κίνητρο και μόνο όταν είναι μαζί με άλλα μέλη της ομάδας τους.

Για αυτό το λόγο, οι διοργανωτές πρέπει να δημιουργούν αξέχαστες εμπειρίες που να ενισχύουν τη συμμετοχή και να ενθαρρύνουν την επανάληψή της με κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Η οργανωμένη, ανταγωνιστική δομή του αθλήματος Masters επιτρέπει τα τακτικά ταξίδια, τη δημιουργία συνεχών φιλικών σχέσεων και την εβδομαδιαία κοινωνική αλληλεπίδραση. Αυτό υποδηλώνει ότι ο αθλητισμός παρέχει μοναδικά οφέλη στους συμμετέχοντες πέραν αυτών που αποκομίζουν από τη γενική σωματική δραστηριότητα.

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
Οι αθλητές που έζησαν όλη τους τη ζωή (ή εκείνοι που επέστρεψαν στον αθλητισμό μετά από ένα μεγάλο διάλειμμα) απολάμβαναν την ικανοποίηση του γεγονότος ότι μπορούν ακόμα να το κάνουν και αποδέχονται την πρόκληση των αγώνων. Επίσης οι αγώνες Masters παρέχουν χώρο για τους ηλικιωμένους να ξεκινήσουν τον αθλητισμό σε μεγαλύτερη ηλικία, γιατί ανακαλύπτουν ότι σε αυτή την ηλικιακή ομάδα μπορούσαν να κερδίζουν και να έχουν στόχους και περισσότερα κίνητρα για να δουλέψουν πιο σκληρά.

Επίσης, στους συμμετέχοντες άρεσε ότι ο ανταγωνισμός τους επέτρεπε να συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους της δικής τους ηλικιακής ομάδας. Η θέληση να δοκιμάσει κανείς τις ικανότητές του υποδηλώνει μια υγιή ψυχική κατάσταση.

Ο προπονητής και οι συναθλητές τις περισσότερες φορές επηρεάζουν τους masters αθλητές ώστε αυτοί να αναλαμβάνουν αθλητική δέσμευση συνεργαζόμενοι ή υποχρεωτικά. Ο υποστηρικτικός προπονητής καθώς και οι συναθλητές αυξάνουν τη συνεργασία και την αφοσίωση των masters κολυμβητών στην προπόνηση ενώ όταν οι παράγοντες αυτοί γίνονται πιεστικοί υπάρχει αντίδραση.

Στην πρώτη περίπτωση οι κολυμβητές συμμετέχουν με ευχαρίστηση σε ομαδικές προπονήσεις ενώ στη δεύτερη προπονούνται ατομικά. Εάν υπάρχει προσδοκία να αυξηθεί συμμετοχή σε ομάδες κολύμβησης masters, ο προπονητής και οι συναθλητές θα πρέπει να επιδεικνύουν υποστηρικτική στάση και να αποφεύγουν τις υπερβολικές προσδοκίες.

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
Η συμμετοχή στην αγωνιστική κολύμβηση για τους μεγαλύτερης ηλικίας συμμετέχοντες οδηγεί σε μικρότερα ποσοστά παχυσαρκίας σε σύγκριση με τους υπόλοιπους ενήλικες (9% έναντι 21%). Ακόμη, ο Δείκτης Μάζας (ΔΜΣ ≥30 kg/m2) για αυτούς τους κολυμβητές είναι ένας θετικός δείκτης υγείας.

Η οστική πυκνότητα όλου του σώματος συγκρατείται στους ενήλικους αγωνιστικούς κολυμβητές σε ικανοποιητικά επίπεδα αν και υστερεί αυτής των δρομέων η οποία ήταν σημαντικά μεγαλύτερη από εκείνη των καθιστικών ατόμων.

Η χρήση στατινών είναι συχνή στα ενήλικα άτομα για τον έλεγχο της αυξημένης χοληστερόλης. Η πρόσληψή τους δεν συσχετίστηκε σημαντικά με την διανυόμενη απόσταση ανά 60 λεπτά προπόνησης, ούτε επηρέασε τον αριθμό των προπονήσεων ανά μήνα ή τη διάρκεια της προπόνησης. Προφανώς, οι στατίνες δεν προκαλούν αρκετή κόπωση ή πόνο στους κολυμβητές masters ώστε να απαιτείται μείωση της διάρκεια ή την ένταση των προπονήσεων.

Οι ανταγωνιστικοί κολυμβητές νεαρής ηλικίας έως και επιπέδου masters επιβαρύνονται σημαντικά με πόνο στον ώμο. Συνήθως οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον πόνο στον ώμο είναι η μεγάλης διάρκειας και έντασης κολύμβηση, η έλλειψη ποικιλίας της και η μειωμένη δύναμη των ώμων. Μια αιτία εκτός των παραπάνω ήταν και μεγάλη προπόνηση μόνο με τα πόδια έχοντας τα χέρια σε κακή θέση με το κράτημα της σανίδας.

Η κολύμβηση είναι ένα "φιλικό προς τον χρήστη" αερόβιο άθλημα, που επιβάλλει μικρή υπερβολική καταπόνηση, και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για τους ηλικιωμένους. Οι προπονητές των masters αποκτούν όλο και μεγαλύτερη εμπειρία με αυτές τις ηλικιακές ομάδες, προσαρμόζοντας τις προπονήσεις ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους για μεγαλύτερες περιόδους προθέρμανσης, μεγαλύτερες περιόδους ανάπαυσης μεταξύ των κολυμβητικών σετ, μικρότερη συνολική απόσταση, λιγότερη έμφαση στον "έλεγχο της αναπνοής" και περισσότερο χρόνο μεταξύ των προπονήσεων.

Σε έρευνα με matsers αγωνιστικής κολύμβησης βρέθηκε ότι αυτοί χρησιμοποιούσαν λιγότερα φάρμακα, είχαν χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στις περισσότερες ηλικιακές ομάδες, είχαν μεγαλύτερες τιμές μέγιστης εκπνευστικής ροής που υποδηλώνουν βελτιωμένη πνευμονική λειτουργία και είχαν υψηλότερα επίπεδα συνολικής σωματικής δραστηριότητας. Τα αποτελέσματα αυτά συνηγορούν υπέρ της ανταγωνιστικής κολύμβησης για τις θετικές επιδράσεις της στην υγεία.

ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Διάφοροι παράγοντες μπορεί να σχετίζονται με την επιταχυνόμενη πτώση της απόδοσης μετά την ηλικία των 70 ετών, όπως η επιταχυνόμενη φυσιολογική γήρανση, οι χρόνιες σωματικές αναπηρίες, οι οξείες ασθένειες που απαιτούν σχετικά μακρά ανάρρωση, οι επιδράσεις πολλαπλών φαρμάκων και κοινωνικά ζητήματα όπως τα προβλήματα μεταφοράς, και η αυξανόμενη δυσκολία στη διατήρηση ενός τακτικού προγράμματος προπόνησης.

Ο μέσος όρος ταχύτητας για τους κολυμβητές 30-60 ετών είναι 0,91μ/δ ενώ η αντίστοιχη για τις ηλικίες 60-80 ετών είναι 0,65 μ/δ.

Αν και ο διαχωρισμός του παράγοντα ηλικία δεν είναι αντιπροσωπευτικός φαίνεται ότι η προσπάθεια που καταβάλουν οι μεγαλύτεροι κολυμβητές δεν αντιστοιχούν με μεγαλύτερη ταχύτητα. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε στην ηλικία είτε στην μετωπική επιφάνεια που μπορεί να αποδοθεί είτε στην αλλαγή του σωματότυπου είτε στην αλλαγή της τεχνικής προς την αρνητική κατεύθυνση. Η πτώση της απόδοσης των masters αγωνιστικής κολύμβησης, τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών και σε όλες τις αποστάσεις, είναι γραμμική, περίπου 0,6% ετησίως μέχρι την ηλικία 70-75 ετών, μετά την οποία επιταχύνεται εκθετικά.

Όμως, από τις επιδόσεις 45 masters ηλικίας 25 έως 96 ετών, που συμμετείχαν σε αγώνες για 23 χρόνια κατά μέσο όρο, φάνηκε ότι μπορεί να υπάρξει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ των αγωνιζομένων βάση της βελτίωσης της φυσικής τους ικανότητας και της τεχνικής τους. Οι μειώσεις των λειτουργικών ικανοτήτων μετριάζονται με την προπόνηση και μπορούν να συμμετέχουν σε κολύμβηση υψηλής έντασης καθώς και να βελτιώνονται μέχρι, σε ορισμένες περιπτώσεις, να γίνουν κάτοχοι ρεκόρ για τις ηλικιακές τους ομάδες.

ΣΥΝΟΨΗ
Η κολύμβηση είναι ένα φιλικό άθλημα, με μικρή καταπόνηση και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για τους ηλικιωμένους. Επίσης, καθώς οι προπονητές των masters αποκτούν όλο και μεγαλύτερη εμπειρία με αυτές τις ηλικιακές ομάδες τροποποιούν ανάλογα τα προπονητικά προγράμματά τους ώστε οι αθλητές τους να έχουν καλύτερες προσαρμογές.

Ακόμη, οι αγωνιστικές εκδηλώσεις των masters παίρνουν πιο δημιουργικό και ενδιαφέροντα χαρακτήρα. Με αυτές τις συνθήκες, το κίνητρο των κολυμβητών masters θα παραμένει ισχυρό για να συμμετέχουν σε αγώνες και ο αριθμός τους θα συνεχίσει να αυξάνεται.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Petracovschi, S. (2011). Masters swimming at the adult age: contextual transformations of the notion of" competition". Journal of Physical Education and Sport, 11(3), 355.
2. Stevenson, C. L. (2002). Seeking identities: Towards an understanding of the athletic careers of masters swimmers. International review for the sociology of sport, 37(2), 131-146.
3. Hritz, N. M., & Ramos, W. D. (2008). To travel or to compete? Motivations of masters swimmers. International Journal of Aquatic Research and Education, 2(4), 4
4. Dionigi, R. A., Baker, J., & Horton, S. (2011). Older athletes' perceived benefits of competition. The international journal of sport and society, 2(2), 17.
5. Santi, G., Bruton, A., Pietrantoni, L., & Mellalieu, S. (2014). Sport commitment and participation in masters swimmers: The influence of coach and teammates. European Journal of Sport Science, 14(852-860.
6. Walsh, J., Climstein, M., Heazlewood, I. T., Kettunen, J., Burke, S., DeBeliso, M., & Adams, K. J. (2013). Body mass index for athletes participating in swimming at the World Masters Games. The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 53(2), 162-168.
7. Velez, N. F., Zhang, A., Stone, B., Perera, S., Miller, M., & Greenspan, S. L. (2008). The effect of moderate impact exercise on skeletal integrity in master athletes. Osteoporosis International, 19, 1457-1464.
8. Terpak, K., Guthrie, S., & Erickson, S. (2015). Statin use and self-reported swimming performance in US masters swimmers. Journal of Sports Sciences, 33(3), 286-292.
9. Tate, A., Harrington, S., Buness, M., Murray, S., Trout, C., & Meisel, C. (2015). Investigation of in-water and dry-land training programs for competitive swimmers in the United States. Journal of sport rehabilitation, 24(4), 353-362.
10. Rubin, R. T., & Rahe, R. H. (2010). Effects of aging in masters swimmers: 40-year review and suggestions for optimal health benefits. Open Access Journal of Sports Medicine, 39-44.
11. Potdevin, F., Vanlerberghe, G., Zunquin, G., Pezé, T., & Theunynck, D. (2015). Evaluation of global health in master swimmers involved in French National Championships. Sports Medicine-Open, 1, 1-9.
12. Zamparo, P., Dall’Ora, A., Toneatto, A., Cortesi, M., & Gatta, G. (2012). The determinants of performance in master swimmers: a cross-sectional study on the age-related changes in propelling efficiency, hydrodynamic position and energy cost of front crawl. European journal of applied physiology, 112(12), 3949-3957.
13. Zamparo, P., Gatta, G., & Di Prampero, P. E. (2012). The determinants of performance in master swimmers: an analysis of master world records. European journal of applied physiology, 112(10), 3511-3518.
14. Rubin, R. T., Lin, S., Curtis, A., Auerbach, D., & Win, C. (2013). Declines in swimming performance with age: a longitudinal study of Masters swimming champions. Open Access Journal of Sports Medicine, 63-70.